مدرس سطوح عالی حوزۀ علمیۀ خراسان و دانشجوی دکتری فقه و مبانی حقوق اسلامی دانشکدۀ الهیات دانشگاه فردوسی مشهد. h.kamelnavab@mail.um.ac.ir
چکیده
ملکیّت، یکی از مهم‌ترین اعتبارات عقلایی و شرعی است که در تمام شئون زندگی بشر جریان داشته و دارد. هرچند اقتضای ذات ملکیّت، دوام و استمرار است؛ اما در موارد متعددی، مالکیت‌های آنی -که در حقیقت راه حلّی برای بعضی از چالشها و معضلات فقهی است- در متون فقهی به چشم می‌خورد. ملکیّت آنی، از جهات گوناگونی قابل بحث و بررسی است؛ ولی در این نوشتار، اقسام مختلف آن -که از مثال‌های متنوع فقهی آن بهدست آمده و در سایر موارد نیز قابل تطبیق است- بازشناسی و کاویده شده است. ملکیّت آنی در یک تقسیم‌بندی کلی، به ملکیّت آنی قصدی و ملکیّت آنی جمعی تقسیم می‌شود و ملکیّت آنی قصدی نیز به تملیکی و تملّکی و هر کدام، به حقیقی و تقدیری تقسیم می‌گردد. ملکیّت آنی جمعی نیز به حقیقی و تقدیری و قسم دوم به عدم الاقتضائی و اقتضاء العدمی تقسیم می‌گردد و اقتضاء العدمی به عقلی و شرعی منقسم است. در مجموع، هشت قسم ملکیّت آنی شناسایی و ماهیّت‌یابی شده است که چه بسا بتوان از این رهگذر، برخی معضلات قدیمی و نوظهور فقهی را حلّ نمود.
)