بازخوانی منجزیت علم اجمالی در سایه عقل و نقل

نوع مقاله : اصولی (جهت انتشار در مجله پژوهش نامه اصول فقه اسلامی)

نویسنده

از مراجع عظام تقلید

چکیده

بسم الله الرحمن الرحیم

بازنگری در منجزیت علم اجمالی در سایه عقل و نقل

چکیده

کلیدواژگان:

مقدّمه

مسئله علم اجمالی یکی از مسائل اصلی، پرکاربرد و در عین حال مشکل و پیچیدۀ علم اصول است؛ نمی‌توان بابی از ابواب فقه را یافت که فرعی در مورد علم اجمالی نداشته باشد، به همین جهت طرح مباحث مربوط به این مسأله، و اتخاذ مبنا در آن، برای مجتهد از ضروریات است.

در این نوشتار برای اثبات منجزیّت علم اجمالی به دو دلیل که اوّلی عقلی و دومی نقلی است تمسک شده است

پیشینه

یکی از علمائی که مسائل علم اجمالی را خیلی خوب و به صورت منقّح مورد بررسی قرار داده، مرحوم شیخ انصاری در کتاب ارزشمند رسائل است، بعد از ایشان، مسائل علم اجمالی توسّط اصولیانی همچون آخوند خراسانی، آقای نائینی و آقای خوئی مورد دقّت قرار گرفته است.

امتیاز این پژوهش بر دیگر پژوهش‌ها عبارت است از:

1. بر گرفته بودنِ عمدۀ مطالب این پژوهش از فروع فقهی و خالی بودن از زوائد موجود در کتب اصولی.

2. ارائۀ دلیل جدید برای منجِّزیّت علم اجمالی (تمسّک به اولویّت حقّ الطاعة در شبهات بدویّه).

3. احصاء روایات دالّ بر ترخیص و دالّ بر احتیاط در موارد علم اجمالی.

4. ارائۀ ساختاری جدید در بررسی مطالب علم اجمالی به گونه‌ای که مشکلات ساختارهای قبلی را برطرف کرده است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [العربیة]

بازخوانی منجزیت علم اجمالی در سایه عقل و نقل

چکیده [العربیة]

بازخوانی منجزیت علم اجمالی در سایه عقل و نقل

چکیده

تنجیز علم اجمالی از مسائلی است که تاثیر بسزائی در استنباط بسیاری از مسائل فقهی دارد. تمسک به قاعده مقتضی و مانع، اصولی را به منجزیت علم اجمالی رهنمون می کند. اثبات وجود مقتضی در سایه قیاس اولویت و اطلاق ادله اولیه قابل پیگیری است. چنان که تصویر سازی از فقدان قدرت مکلف بر امتثال وجدانا ناتمام است و ادعای وجود روایاتی چون مسعده بن صدقه و عبدالله بن سنان بر ترخیص ارتکاب اطراف علم اجمالی، با اشکالاتی مواجه است که مهم ترین آن اختصاص این روایات به شبهات موضوعیه است، چنان که در تعارض با اخبار احتیاط نیز باید روایات یادشده را بر موارد متعارف یعنی شبهات موضوعیه غیر محصوره، خارج از محل ابتلا و کثیر در کثیر حمل نمود و روایات احتیاط را به مواردی که دارای خصوصیاتی مانند موضوعیه بودن، قلیل در قلیل بودن و دفعی بودن هست، حمل کرد.

کلیدواژه‌ها [العربیة]

  • علم اجمالی
  • منجزیت
  • احتیاط
  • شبهه محصوره
  • شبهه غیر محصوره