بازخوانی فقهی قهر یا هجران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی (فقهی)

نویسندگان

1 مدرس خارج فقه و اصول حوزۀ علمیۀ قم و عضو هیأت تحریریۀ مجلۀ پژوهش‌های فقهی «تا اجتهاد». yaghadir@yahoo.com

2 دانش‌پژوه خارج فقه و اصول مدرسۀ عالی دارالهدی قم و سطح سه اخلاق و تربیت. rezajafari128@gmail.com

چکیده

«هجران» یا «قهر» از برادران دینی، از موضوعاتی است که در احادیث رسیده از رسول گرامی اسلام$ و ائمۀ معصومین( مورد نهی قرارگرفته و به پیامدهای سنگین آن نیز اشاره شده است. این موضوع هرچند در کتب اخلاقی مورد توجه قرار گرفته است؛ اما تاکنون از زاویۀ حکم  فقهی بررسی نشده است. این پژوهش به روش اسنادی و با تحلیل و توصیف گزاره‌های روایی، درصدد تبیین موضوع «هجران» با رویکرد فقهی است. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد احادیث مستفیضی در موضوع «هجران» در منابع شیعی و اهل سنت با مضامین مختلف گزارش شده است؛ اما رویکرد و رویۀ معمول نسبت به این دسته از روایات تاکنون رویکرد اخلاقی بوده است. مقصود از «هجران»، قطع رابطه و مفارقت است و حرمت آن فی­الجمله از روایات برداشت می‌شود. این حرمت به بیش از سه روز اختصاص دارد و در کمتر از آن، کراهت هم ثابت نیست. حرمت هجران علاوه بر ظالم، مظلوم را نیز شامل است. این حکم اختصاص به شیعۀ دوازده امامی دارد و عادل یا فاسق بودن او در حکم بی‌تأثیر است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [العربیة]

مراجعة فقهیة للهجران

چکیده [العربیة]

«الهجران» بین المؤمنین، من الموضوعات التی طرحت فی الروایات الشریفة، وقد نهى عنه أهل البیت( وأشاروا لآثاره السلبیة الخطیرة. هذا الموضوع وإن تطرقت له الکتب الأخلاقیة ولکن لم یتمّ بحثه بتفصیل من الناحیة الفقهیة. هذه الدراسة التی بین أیدیکم،تعتمد على المنهج الإسنادى والتحلیلی للتعبیرات الروائیة فی هذا المجال لتخرج بنتائج حول موضوع «الهجران» ولکن فی إطار مقاربة فقهیة.
ومن خلال تتبع الباحث فهنالک روایات مستفیضة فی مصادر الفریقین حول هذا الموضوع ولکن لم یتعامل معها وفق الموازین الفقهیة. والمراد من الهجران هو قطیعة المؤمن لأخیه، وما یستفاد من الروایات إجمالاً هو حرمته، ولکنّها مشروطة بتجاوز ثلاثة أیام، وفیما دونها لم تثبت کراهته، کما أن الحرمة تتجه للطرفین الظالم والمظلوم. وهذا الحکم من مختصات الشیعة الإثنی عشریة فهم لا یفرقون فی حرمة الهجران بین الفاسق والمؤمن؛ لأنّ الإیمان والفسق لیسا مؤثرین فی هذا الحکم.

کلیدواژه‌ها [العربیة]

  • الهجران
  • هجران المؤمن
  • أحادیث الهجران