نقدی بر پنداره عدم تغلیظ دیه در موارد قتل خطایی در ماه های حرام

نوع مقاله : مقاله پژوهشی (فقهی)

نویسنده

دانش آموخته دکتری فقه جزایی دانشگاه علوم اسلامی رضوی و استاد سطوح عالی حوزه علمیه خراسان، و استاد مدعو دانشگاه رضوی،ایران، مشهد.

چکیده

این نوشتار به بررسی حکم مشهور فقها به دیۀ مُغَلَّظه (به معنای یک دیه و ثلث آن) در قتل خطا در ماه‌های حرام پرداخته و دیدگاه فاضل هندی و برخی پژوهشگران معاصر در این زمینه را به نقد می‌کشد. دستۀ دوم، با استناد به ادله‌ای چون: امضایی و موقتی بودن دیات، خدشۀ سندی و دلالی روایات، نبود سنت نبوی و روایات متواتر، مدرکی بودن اجماع، تنقیح مناط و نداشتن قصد هتک، اصل برائت و قاعدۀ درأ، حکم مشهور را به نقد کشیده‌اند. بحث حاضر به بررسی و نقد این ادله پرداخته و اشکالات این قول را بررسی نموده و به این نتیجه می‌رسد که ادلۀ آن، از استحکام کافی برخوردار نیست. از سوی دیگر، با توجه به اطلاق روایات، تصریح روایاتِ خاص و اجماع، تغلیظ دیه در موارد قتل خطایی در ماه‌های حرام، امری تعبدی و قابل اثبات و پذیرش است.
 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [العربیة]

نقد علی نظریّة عدم تغلیظ الدیة فی موارد القتل الخطئی فی الأشهر الحُرم

چکیده [العربیة]

هذه المقالة تتکفّل بالبحث عن نظریّة مشهور الفقهاء فی إثبات الدیة المُغَلّظة -بمعنی دیة واحدة و ثلثها- فی القتل الخطئی فی الأشهر الحُرُم و تتکفّل بنقد نظریّة الفاضل الهندی و بعض المحقّقین من المعاصرین. أصحاب هذه النظریّة الثانیة ناقدوا فتوی المشهور بالاستناد إلی أدلّة مثل: کون الدیات إمضائیة و موقّة، المناقشة فی سند و دلالة الروایات، فقدان السنّة النبویّة و الروایة المتواترة فی المسألة، مدرکیّة الإجماع، تنقیح المناط و عدم قصد الهتک و أصالة البرائة و قاعدة درأ. تمّت فی هذه المقالة دراسة و نقد هذه الأدلّة و الإشکالات الواردة علی هذه النظریّة و تلخّصت إلی أنّ أدلّة هذه النظریّة لیست کافیة لإثباتها بما فیها الکفایة و بالنظر إلی إطلاق الروایات و تصریح النصوص الخاصّة و الإجماع یمکن إثبات نظریّة تغلیظ الدیة تعبّداً فی موارد القتل الخطئی فی الأشهر الحرم.

کلیدواژه‌ها [العربیة]

  • تغلیظ الدیة
  • القتل الخطئی
  • الأشهر الحُرم
  • الدیة
  • قصد الهتک