مبانی فقهی مشروعیت اجمالی مقوله تشریفات و لزوم تنظیم و مدیریتِ اجرای آن در پرتو بایسته علوّ و ‌سیادت اسلامی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی (فقهی)

نویسنده

استاد سطوح عالی حوزه علمیه قم؛ دانش آموخته سطح چهار و استادیار گروه فقه و اصول جامعه المصطفی العالمیه

چکیده

مبانی فقهی مشروعیت آداب‌ و رسومی‌ که در ‌سطح بین‌الملل، برای روابط بین دولت‌ها در ‌نحوۀ برگزاری مراسم رسمی بین رؤسای ‌کشورها، نمایندگان‌ سیاسی و اعضای هیأت‌های دیپلماتیک ‌و همچنین در کنفرانس‌ها، همایش‌ها و ‌مجامع بین‌المللی و ‌غیر بین‌المللی که میزبان، خارجی‌ها (اعم از دیپلمات، بازرگان، جهانگرد و کارشناس) هستند و در قالب تشریفات، اعم از مکاتبات، سفرها،‌ نشست‌ها، ملاقات‌ها و‌ مذاکرات اِعمال می‌گردد، در فقه امامیه، مدون و یکپارچه و صریح، چندان هویدا نیست و‌ گاهی یادگیری این آداب ‌و رسوم در روند ارتباطات و عمل به آن، فاقد مستند فقهی دانسته می‌شود! برای آنکه تندروی و کندروی‌ای، که باعث وهن مذهب ‌جعفری شود، صورت نگیرد، این تحقیق عهده‌دار پاسخ این پرسش است که جواز مقولۀ تشریفات در عرصۀ تعاملات بین‌المللی مستند به چیست؟ و معیار تشخیص عدم جواز آن کدام است؟ تحلیل برآمده از درک (حکم) عقل‌ و سیرۀ عقلا و ‌برخی ادلۀ نقلی حاکی‌ از مشروعیت اجمالی مقولۀ تشریفات در عرصۀ ارتباطات بین‌المللی است. البته این به معنای چشم‌پوشی و‌ یا نادیده انگاشتن رسوم ‌و سنت‌های ملی-‌مذهبی دولت اسلامی نیست و‌ مشروعیت مقولۀ تشریفات در پرتوی بایستۀ علو و سیادت اسلامی، در سه محور، تحلیل و تبیین می‌شود. طبیعتاً‌ هرگونه بی‌توجهی و‌ اهمال به آن در اجرای تشریفات، موجب خروج از مشروعیت فقهی خواهد شد. این تحقیق با هدف شناخت مبانی جواز مقولۀ تشریفات و ‌ترسیم بایستۀ علو و ‌سیادت اسلامی به عنوان بایسته‌ای فوقانی در تنظیم‌ و مدیریت تشریفات انجام شده‌، و نیل به این مقصد در سایۀ توصیف و‌ تحلیل گزاره‌های فقهی، با گرد‌آوری داده‌های کتابخانه‌‌ای میسر است که نتیجۀ آن، تبیین مبانی جواز مقولۀ تشریفات در پرتو عنایت به بایستۀ علو و ‌سیادت اسلامی، در سه محور است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [العربیة]

المبادئ الفقهیة للمشروعیّة الإجمالیّة فی موضوع التشریفات والمراسیم وضرورة تنظیم و إدارة الأمور التنفیذیة لها علی ضوء مستلزمات التفوّق والسیادة الإسلامیّة

چکیده [العربیة]

تستخدم التقالید والمناهج على المستوى الدولی فی العلاقات بین الحکومات وکیفیّة تنظیم المراسیم والاحتفالات الرسمیة التی تعقد بین رؤساء الدول والممثّلین السیاسیّین وأعضاء البعثات الدبلوماسیّة، وکذلک فی المؤتمرات والملتقیات والمنتدیات الدولیّة وغیر الدولیّة التی تستضیف الأجانب من الدیبلوماسیّین والتجار والسیّاح والخبراء، والتی تمارس فی سیاق التشریفات، بما فیها من المراسلات والرحلات والاجتماعات والمقابلات والمفاوضات. إنّ المبادئ والأسس الفقهیّة لشرعیّة هذه التقالید لیست واضحة ومصرّحة فی فقه الإمامیة بشکل مدوّن و متکامل و محدّد، فلذلک أحیاناً یعتبر تعلّم و ممارسة هذه التقالید والمنهاج، فاقداً لمستند فقهیّ! للاحتراز عن التطرّف و التکاسل فی هذه التقالید الذی یؤدّی إلی وهن المذهب الجعفری، تولّت هذه الدراسة مهمّة الإجابة علی هذه الأسئلة: ما هی الأمور التی تستند إلیها مسألة جواز التشریفات فی مجال التفاعلات الدولیّة وما هو الضابط لإثبات عدم جواز ذلک؟ إنّ التحلیل القائم علی حکم العقل و سیرة العقلاء وبعض الأدلة الروائیة یشیر إلى مشروعیّة التشریفات إجمالاً علی صعید العلاقات الدولیّة. وبالتأکید، هذا لایعنی التجاهل أو التغافل عن المناهج والسنن القومیة والدینیة للدولة الإسلامیة. تمّ فی هذه الدراسة التبیین و التحلیل لشرعیة موضوع التشریفات علی ضوء مستلزمات التفوّق والسیادة الإسلامیة فی ثلاثة محاور. وعلی هذا الأساس فإنّ أیّ تقصیر أو تهاون فی تطبیق التقالید و المناهج، سیؤدی إلى الخروج عن الشرعیة الفقهیة. تمّت هذه الدراسة بهدف التعرّف على أسس ومبادئ جواز التشریفات وتهدف أیضاً إلی ترسیم صورة لمستلزمات التفوّق والسیادة الإسلامیّة باعتبارها المطلب الأسمی فی إعداد وإدارة تقالید التشریفات. یمکن ترسیم صورة مستلزمات السیادة الإسلامیة خلال توصیف و تحلیل القضایا الفقهیّة عن طریق جمع المعطیات المکتبیّة والنتیجة ستکون بیاناً وشرحاً للأسس والمبادئ الروائیّة لموضوع التشریفات علی ضوء التوجه لمستلزمات التفوّق والسیادة الإسلامیّة.

کلیدواژه‌ها [العربیة]

  • لتشریفات
  • العلاقات الدولیّة
  • التفوّق والسیادة الإسلامیة
  • فقه الإمامیة