وظیفۀ مکلف در فرض فقدان فتوای مجتهد اعلم

نوع مقاله : مقاله پژوهشی (فقهی)

نویسندگان

1 طلبۀ درس خارج حوزۀ علمیۀ قم و دانشجوی دکتری فلسفه و کلام اسلامی، دانشکدۀ الهیات، دانشکدگان فارابی، تهران، ایران. (نویسندۀ مسئول)

2 استاد درس خارج حوزۀ علمیه و مدیر حوزه‌های علمیه

چکیده

مجتهد اعلم، در برخی از مسائل شرعی، به سبب نداشتن مطالعه یا دست نیافتن به نتیجۀ نهایی یا برخی ملاحظات، فتوایی بیان نمی‌کند. در این موارد باید بررسی کرد که اگر امکان رعایت احتیاط در واقع وجود دارد، آیا مکلف می‌تواند احتیاط را رها کند و از راه دیگری مانند تقلید از مجتهد اعلم بعدی، به وظیفۀ خود عمل کند؟ پیدایش این دست مسائل در گرو چهار عامل اصلی قابل رده بندی و ارزیابی است: 1. مطالعه نداشتن مجتهد اعلم دربارۀ مسئلۀ معین؛ 2. بررسی مسئلۀ معین از سوی مجتهد اعلم، بدون دستیابی به نتیجه و بدون تخطئۀ دیدگاه دیگر فقها؛ 3. ترک فتوا از سوی مجتهد اعلم به همراه تخطئۀ ادلۀ سایر دیدگاه‌ها؛ 4. ترک افتا به سبب رعایت برخی مصالح. برای برخی از صورت‌های چهارگانه، تقسیمات دیگری نیز قابل بیان است که در تحقیق ذکر خواهند شد. طبق دیدگاه برگزیده، وظیفۀ مکلف در هر یک از این صورت‌ها، یکی از چهار حکم زیر خواهد بود: 1. وجوب مراجعه به مجتهدان اعلم بعدی؛ 2. تخییر در مراجعه به مجتهدان بعدی؛ 3. احتیاط میان آراء فقها؛ 4. عمل به فتوای اظهارنشدۀ مجتهد اعلم.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [العربیة]

وظیفة المکلّف فی فرض فقدان فتوی المجتهد الأعلم

نویسندگان [العربیة]

  • محمد آزادی 1
  • علی‌رضا أعرافی 2
1 .
2 .
چکیده [العربیة]

لا یصدر المجتهد الأعلم فتوى فی بعض المسائل الشرعیة لقلّة الدراسة أو عدم الوصول إلى النتیجة النهائیة أو بعض الاعتبارات. فی هذه الموارد یجب التحقّق من أنّه فی موارد إمکان الاحتیاط فی الواقع هل یمکن للمکلّف أن یترک الاحتیاط و یعمل بواجبه بمثل طریق التقلید من مجتهد آخر أعلم من الآخرین؟ یعتمد ظهور مثل هذه المسائل علی أربعة عوامل رئیسیّة یمکن تصنیفها و تقییمها: 1. لم یدرس المجتهد الأعلم المسئلة، 2. بعد أن بحث المجتهد الأعلم فی المسئلة لم یصل إلی النتیجة و لم یخطّئ آراء سایر الفقهاء، 3. ترک المجتهد الأعلم الفتوی ولکن خطّأ أدلّة سائر النظریّات، 4. ترک الأعلم الفتوی بسبب بعض المصالح و الاعتبارات. یمکن أیضاً تحدید أقسام أخری بالنسبة لبعض هذه الأشکال الأربعة و سیتمّ ذکرها خلال البحث.  وفقاً للرأی المختار، إنّ وظیفة المکلّف فی کل من هذه الحالات ستکون إحدی الأحکام الأربعة التالیّة: 1. وجوب الرجوع إلی  المجتهد الأعلم بعد مرجعه، 2. التخییر فی المراجعة إلی المجتهد الأعلم أو الأعلم بعده، 3. الاحتیاط بین آراء الفقهاء، 4. العمل بفتوی المجتهد الأعلم التی لم یبرزها.

کلیدواژه‌ها [العربیة]

  • المجتهد الأعلم
  • فقدان الفتوی
  • المکلّف
  • الاحتیاط فی الواقع
  • الاحتیاط بین آراء الفقهاء