تطبیق واحد سنجش فرسخ بر واحدهای سنجش امروزی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی (فقهی)

نویسنده

دانش‌پژوه و پژوهشگر سطح سه حوزه علمیه قم.

چکیده

فقیهان بزرگ شیعه از قدما و معاصران درباره حد مسافت باعث قصر نماز بر مسافر، بحث‏های علمی مفصل داشته‏اند. در روایت‌ها یک معیار زمانی برای قصر؛ یعنی «طی راه یک روز» و سه معیار مکانی، «هشت فرسخ، دو برید و 24 میل» بیان شده که البته هر چهار معیار در زمان امامان معصوم: یکسان بوده است. امروزه هم که معیار زمانی با معیار مکانی متفاوت شده، فقیهان می‌گویند که معیار مکانی متبع است اما این مسافت‏ها را چگونه بر واحدهای سنجش امروز تطبیق کنیم؟
یک راه این است که به سراغ کلمات فقیهان و اهل لغت برویم. در کلمات فقیهان هر میل، چهار هزار ذراع معرفی شده است که اگر این ذراع را با ذراع ید حساب کنیم، چهار فرسخ بین 5/21 ـ 24 کیلومتر خواهد شد. این مسافت با فتوای فقیهان امروز مناسب است.
در مقاله پیش‌رو، راه دیگری نیز برای به‌دست آوردن مسافت به کیلومتر، بیان شده است. در بسیاری از روایت‌ها وارد شده است که اهل مکه باید در عرفات نمازشان را شکسته بخوانند. فاصله بین مکه تا عرفات در زمان امامان معصوم: بیش از بیست کیلومتر نبوده است. با توجه به این مطلب به این نتیجه می‏رسیم که هشت فرسخ بیش از چهل کیلومتر نیست.
این‌که فقیهان نوشته‌اند هر میل چهار هزار ذراع است، با راه دوم منافاتی ندارد چرا که مراد از ذراع، ذراع ید نیست بلکه مراد ذراع اسود می‌باشد که یک واحد حکومتی تحدیدشده در زمان مأمون است. الزامی نیست که ذراع اسود به‌طور حتم با ذراع ید مساوی باشد؛ پس هشت فرسخ به معیار زمان ما بیش از چهل کیلومتر نیست

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [العربیة]

تطبیق مقیاس الفرسخ علی المقاییس الحدیثة

چکیده [العربیة]

أعلام فقهاء الشیعة من القدماء و المعاصرین، تعرّضوا مبسوطاً لمسألة حدّ المسافة الشرعیة التی توجب قصر صلاة المسافر. ذکر فی الروایات لحد المسافة الشرعیة، مقاییس مختلفة؛ أحدها، زمانی و هو مسافة یوم واحد و ثلاثة منها، مکانی و هی ثمانیة فراسخ و بریدین و أربع و عشرون میلاً. نتیجة هذه المقاییس ـ علی اختلافها ـ کانت فی عصر الأئمة: واحدة، و الیوم و إن اختلف المقیاس الزمانی عن المقیاس المکانی نتیجة و لکن جلّ الفقهاء یعتقدون أن المتّبع هو المقیاس المکانی. أما المسألة هی تطبیق مقیاس الفرسخ ـ الموجود فی الروایات ـ علی المقاییس الحدیثة. أحد طرق التطبیق، الرجوع إلی کلمات الفقهاء و أهل اللغة، لکن فی هذا المقال یحاول سلوک طریق آخر للتطبیق و هو أن فی کثیر من الروایات نقل أنه یجب علی أهل المکة إذا سافروا إلی العرفات أن یقصروا الصلاة و الحال أنّ مسافة العرفات إلی المکة فی عصر الأئمة: لاتجاوز عشرین کیلومترات. فینتج من هذا الطریق أن المسافة الشرعیة لیست بأکثر من أربعین کیلومترات.

کلیدواژه‌ها [العربیة]

  • صلاة المسافر
  • المسافة الشرعیة
  • المقیاس الزمانی
  • المقیاس المکانی
  • فرسخ
  • کیلومتر