بازنگری ادله مشروعیت وقف موقت

نوع مقاله : مقاله پژوهشی (فقهی)

نویسنده

مدرس خارج فقه و اصول حوزه علمیه قم، هیئت علمی جامعة المصطفی العالمیة، رئیس مدرسه عالی فقه تخصصی مجتمع آموزش عالی فقه.

چکیده

علمای امامی یکی از شرایط صحت وقف را ابدی بودن آن دانسته­اند، بلکه برخی از آنان معتقدند در معنای وقف تأبید افتاده است و گزاره­هایی که خبر از وقف معصومان علیهم السلام نیز می­دهد بر ابدیت وقف دلالت دارد. به‌رغم این مطلب دیده می­شود فقها به صحت وقف منقطع‌الآخر فتوا داده­اند که بیانگر این است که یا ناخودآگاه دست از اشتراط تأبید برداشته یا اینکه  عموم و شمول این شرط را تخصیص زده­اند، از سوی دیگر نظرشان بر بطلان وقف موقت مستقر شده که به نظر می­رسد این دو فتوا با هم تنافی دارند، در وقف منقطع‌الآخر با منقرض شدن موقوف‌علیه، وقف، باطل و مال موقوف، به ملک واقف یا ورثه او باز می­گردد، در حالی که در وقف موقت نیز همین اتفاق می­افتد. از سویی شمول روایات وقف را نسبت به وقف منقطع‌الآخر پذیرفته؛ ولی شمولش را نسبت به وقف موقت منکرند. این مقاله با روش تحلیلی اجتهادی به بررسی ادله وقف و امکان شمولش نسبت به وقف موقت و صحت و سقم آن پرداخته و با اقامه دلیل از روایات عام وقف و استناد به روایت خاصی که در این موضوع رسیده، زمینه فتوا به صحت وقف موقت را فراهم کرده و راه را برای اجرای این نوع وقف در جامعه باز می­ کند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [العربیة]

إعادة النظر إلی أدلة مشروعیة الوقف الموقت

چکیده [العربیة]

قد عدّ الفقهاء الإمامیة التأبید من شرائط صحة الوقف بل اعتقد بعضهم بأنّ الوقف متضمن لمعنی التأبید و الروایات المأثورة عن وقف المعصومین أیضاً تدلّ علی ذلک. هذا من جانب ومن جانب آخر قد أفتوا بصحة الوقف علی من ینقرض وقد اصطلحوا علیه بالوقف المنقطع الآخر و صدور هذا الفتوی أمره دائر بین الأمرین؛ إمّا رفع الید عن اشتراط التأبید فی صحة الوقف أو تخصیص ما دلّ علی اشتراطه. لکنّهم مع ذلک استقرّ فتواهم علی بطلان الوقف الموقت، فالناظر فیهما یبقی فی التحیّر حیث یری أنّهما من واد واحد؛ بمعنی أنّ انتقال الموقوفة إلی الموقوف‌علیه فیهما، لم یکن مؤبّداً؛ لأنّهم أفتوا فی الأوّل برجوع الموقوفة إلی ملک الواقف لو کان حیاً و إلی وارثه لو مات قبل الانقراض. فلماذا یصح هذا دون ذاک، مع أنّهما مشترکان فی هذه الحیثیة؟ کیف یقولون بشمول أدلة الوقف للأول دون الثانی؟ أردنا فی هذه المقالة تحلیل هذه الأدلة و إثبات عمومها بالنسبة إلی الوقف الموقت، تحلیلاً اجتهادیاً، مضافاً إلی إقامة دلیل خاص علی صحته؛ لکی یقدر الفقیه علی الإفتاء بصحة هذا النوع من الوقف و یفتح الطریق لإنشاء الوقف موقتاً من المؤمنین.

کلیدواژه‌ها [العربیة]

  • الدوام فی الوقف
  • تأبید الوقف
  • الوقف الموقت
  • الوقف المنقطع الآخر
  • الوقف علی من ینقرض.